गुरुङ संस्कृति: सम्पदा, चाडपर्व र परिकारहरूको अनावरण
नेपालको बहुजातीय र बहुसांस्कृतिक समाजमा गुरुङ समुदायको विशिष्ट स्थान छ। हिमाली क्षेत्रमा बसोबास गर्ने यो समुदायले आफ्नो परम्परा, भाषा र सांस्कृतिक विरासतलाई सम्हाल्दै आएको छ। गुरुङहरूको सम्पदा, चाडपर्व र खानपिनको परम्पराले यो समुदायलाई अझ विशेष बनाएको छ। यस लेखमा हामी गुरुङ संस्कृति, चाडपर्व र परिकारहरूको बारेमा जान्नेछौं।
गुरुङहरूको सम्पदा
गुरुङहरू मूलतः तिब्बती-बर्मेली भाषाको समूहमा पर्ने छन्। उनीहरूको भाषा 'तामु क्यु' भनेर चिनिन्छ, जुन तामाङ, मगर र थकाली भाषासँग समानता राख्छ। गुरुङहरू आफ्नो परम्परागत पोशाक, नृत्य र संगीतमा पनि धनी छन्। उनीहरूको मुख्य पोशाक 'बख्खु' हो, जुन विशेष अवसरमा लगाइन्छ। गुरुङहरूको घर संरचना पनि विशिष्ट हुन्छ, जहाँ ढुंगा र काठको प्रयोग बढी हुन्छ।
चाडपर्व
गुरुङ समुदायमा धेरै चाडपर्वहरू मनाइन्छन्, जसले उनीहरूको सांस्कृतिक जीवनलाई समृद्ध बनाउँछ। यी चाडपर्वहरूमा ल्होसार मुख्य हो। ल्होसार नयाँ वर्षको सुरुवात हो, र यो चाडमा गुरुङहरू विशेष परिकारहरू बनाउँछन् र आफ्नो परिवार तथा समुदायसँग खुसीयाली मनाउँछन्। ल्होसार बाहेक, गुरुङहरू आफ्नो परम्परागत देवता र देवीहरूको पूजा पनि गर्छन्, जसमा 'लामा पूजा' विशेष मानिन्छ।
परिकार
गुरुङ समुदायको खानपिन पनि उनीहरूको सांस्कृतिक सम्पदाको महत्त्वपूर्ण भाग हो। गुरुङहरूको मुख्य परिकारमा 'ढिडो', 'गुँड्रुक', 'सिस्नु साग', र 'च्याङ' (तामा र चामलबाट बनाइएको घरेलु रक्सी) पर्दछ। ढिडो र गुँड्रुक गुरुङहरूका परम्परागत परिकार हुन्, जसलाई उनीहरू हरेक दिनको भोजनमा समावेश गर्छन्। च्याङ भने विशेष अवसरमा मात्र बनाइन्छ र सेवन गरिन्छ।
संरक्षणको आवश्यकता
आजको आधुनिक युगमा गुरुङहरूको परम्परा, भाषा र संस्कृति हराउँदै गएको देख्न सकिन्छ। यसैले, गुरुङ संस्कृतिको संरक्षणका लागि समुदायको प्रयास, शैक्षिक कार्यक्रम र सांस्कृतिक संस्थाहरूको स्थापना आवश्यक छ। युवापुस्ताले आफ्नो संस्कृति र परम्परालाई बुझ्ने र अनुसरण गर्ने प्रेरणा पाउनु पर्छ, जसले गर्दा गुरुङ संस्कृतिको निरन्तरता कायम रहोस्।
निष्कर्ष
गुरुङ संस्कृति नेपालका विविध संस्कृतिहरूमध्ये एक हो, जसले हाम्रो देशको सांस्कृतिक सम्पदालाई धनी बनाएको छ। यस संस्कृति भित्रको सम्पदा, चाडपर्व र खानपिनले यो समुदायलाई विशेष बनाएको छ। हामी सबैको कर्तव्य हो कि यस सम्पदाको संरक्षण गरौं र आगामी पुस्तालाई हस्तान्तरण गरौं।
